මෙම දේශනාවේ අඩංගු ගාථා හෝ සූත්‍ර කොටස්
තත්ථ කතමා අනිච්චට්ඨෝ: පීලනට්ඨෝ අනිච්චට්ඨෝ, පභංගට්ඨෝ සම්පාපනට්ඨෝ, විවේකට්ඨෝ අනිච්චට්ඨෝ, අයං අනිච්චට්ඨෝ.
තත්ථ කතමා අනිච්චට්ඨෝ, මේ මෙහි අනිච්චයි කියන අර්ථය කුමක්ද? කියන එකයි ඒකෙ ඔය පාළියෙන් තෙරුම.
පීලනට්ඨෝ අනිච්චට්ඨෝ, පභංගට්ඨෝ අනිච්චට්ඨෝ, සම්පාපනට්ඨෝ අනිච්චට්ඨෝ, විවේකට්ඨෝ අනිච්චට්ඨෝ,
ඒ අර්ථ දෙන ආකාරයෙන් අයං අනිච්චට්ඨෝ, මෙන්න මේ විදියට අනිච්චයි කියල කියනවයි කියල අර්ථ විග්‍රහ කරලා තියෙනවා.
ඛේනට්ටේන අනිච්චා, උප්පාද වයට්ටෙන අනිච්චා
උදය දකින්නේ විසිපස් ලක්ෂණයක් දකියි, වැය දකින්නේ විසිපස් ලක්ෂණයක් දකියි, උදයව්‍ය දකින්නේ පනස් ලක්ෂණයක් දකී කියල තව ක්‍රමයකින් පෙන්නනවා අනිච්ච වෙන හැටි.
ඊළග පොතේ පෙන්නනවා උදය කියන්නේ මොකද්ද?...
මේ ලෝකේ පැවැත්ම උදා වෙන ක්‍රමවේදය. දුක්ඛ සමුදය ගොඩනැගෙන හැටි. වැය කියන්නේ මොකද්ද? ඒ දුක්ඛ නිරෝධ කිරීමෙන් ඒ ප්‍රතිඵලය නිරෝධ වෙන හැටි. එහෙනම් අවිද්‍යා පච්චයා සංකාරා, සංකාර පච්චයා විඥ්ඥානං, විඥ්ඥාන පච්චයා නාමරූප ආදී වශයෙන් ලෝකය නමැති දුක් ගොඩ උදා වෙන්නේ ඔන්න ඔය සිද්ධාන්තය ක්‍රමයට අනුවයි කියල. එහෙම දකින්න. එතකොට උදය ඥානය පහළ වෙනවයි කියල පෙන්නනවා...
මේ දුකෙන් නිදහස් වීමට මොකද්ද කරන්න ඕනේ? යෝතස්සා ඒව තණ්හාය අස්සෙස විරාග නිරෝධා සංකාර නිරෝධෝ, සංකාර නිරෝධා විඥ්ඥාන නිරෝධෝ, විඥ්ඥාන නිරෝධා, නාම රූප නිරෝධෝ මේ ආදී වශයෙන් නිරෝධ චක්‍රය දකින්න. ඒ දැක්කම දකිනවා මෙන්න මේ දුක වැය කර දමන්නේ, කෙලවර කර දමන්නේ ඕකෙන්. මෙන්න මේකට කියනවා උදයව්‍ය ඥානය. ඛේනට්ටේන අනිච්චා, උප්පාද වයට්ටෙන අනිච්චා ඔන්න ඕකෙන් අනිච්ච දකිනවා. එතනත් ස්ථිර කතාවක් නෙමේ නැති කතාවක් නෙමෙයි පෙන්නුවේ...
තත්ථ කථමෝ දුක්ඛට්ඨෝ, අනෙක් කාරණය. ඇයි මෙතන මේ දුක්ඛාර්ථයෙන්, මොකද මේ දුක්ඛාර්ථය කියන්නේ මොකද්ද? දුක කියන්නේ මොකද්ද? මොන අර්ථයෙන්ද?
දැන් ඒකත් අට්ට කතාව ලස්සනට පෙන්නනවා.
තත්ථ කථමෝ දුක්ඛට්ඨෝ...සම-පීලනට්ඨෝ දුක්ඛට්ඨෝ, සංවේගට්ඨෝ දුක්ඛට්ඨෝ, භ්‍යාබාධනට්ඨෝ දුක්ඛට්ඨෝ, දුක්ඛං භයට්ටේන...
තත්ථ කථමෝ අනත්ථට්ඨෝ...අනිස්සරීයට්ඨෝ අනත්ථට්ඨෝ, අවසවත්තනට්ඨෝ අනත්ථට්ඨෝ, අකාමකාරීකට්ඨෝ අනත්ථට්ඨෝ, පරිවිදධට්ඨෝ අනත්ථට්ඨෝ
මෙම දේශනාවේ සඳහන් වන ධර්ම කරුණු:
අනිච්චත්‍රිලක්ෂණය සෙවිය යුතුයිඅර්ථ අවබෝධයඅනිත්‍යතාඩන පීඩන අර්ථයනිසි අනිසිප්‍රභංග - බිදීයෑම, භංගවිම,කැමැත්ත නැතිවීමපාප ධර්මතාවයසැප දෙන දේ ගෙනදෙන දුකඅනිසි බව දකින අයුරුඛේනට්ඨේන අනිච්ඡාඋප්පාද වයට්ඨේන අනිච්ඡාඋදාවීම හා වැයවීමඅවිද්‍යා පච්චයා සංඛාරාඅවිද්‍යා නිරෝධෝ සංඛාර නිරෝධෝ (චක්‍රයයි)දුක්ඛං භයට්ඨේනසංවේගය ඇතවීමලෙඩ රෝග වලට ගොදුරුවීමහරයක් නැති බව වැටහීමඅසාරත්වය දැකීමආශ්චර්යය පෙන්වීම (අසාරයි)වසගයේ පවත්තන්න වැරි බවකාම වස්තු වල ඇති ස්වාභාවයපරිදේවඅකුසල්පංචස්කන්ධයවිපාකලෝක විග්‍රහයපටිච්චසමුප්පාදයසත්තිස් බෝධි පාක්ෂික ධර්මලෝභදාන කථාසතර සතිපට්ඨානයසමුපයුත්ත පටිච්චසමුප්පාදයනිවනතන්හාවනිවන් මගේ ගැටලුධර්මත්‍රිලක්‍ෂණයජීවිත ගැටළු සහ විසදුම්දුක්ඛඅනත්ථනිවන් මග